Tribute to the Brave Men and Women Guerillas of Magsingal WW II

by Odulino Tomaneng
(as published 3 years ago in MVP)


Port Of Yokohama, Japan
12th of June

INTAKDER YO TI NAGAN TI ILI  KEN IMBAYOG YO TI BANDERA TI PILIPINAS DIAY  TAPAW TI BUSSAWIT

OUR COUNTRY.....OUR FLAG.......OUR FOREFATHERS
LEST NO FORGET

Pak-pakauna;

Parbangon nga apagsipasip  ngem  nasalemsem pay laeng  ti pul-oy ditoy Yokohama,napintas nga taldiapan ti banda ti daya, adu nga kay-kayo ti cherry blossom (napin-pintas koma no panawen ti panagsasabong da ) ta ditoy nga pakakitaan ti Mt. Fuji nga segun ti estorya ket ditoy ti nangadawan dagiti Hapones ti ladawan ti bandera ti pagillian nga Hapon (The Rising Sun) estorya dagitay Hapones nga estibador ket dagitay kano danum nga agubbog diay wangawangan daytoy nga bantay ket aramaten da kano nga pang develope ti picture kadagiti camera....kunak ti nakem ko nga isu met laeng nga adda Fuji Pictures...he..he..he..ditoy nga masarakan ti maysa nga kapintasan ken kadakkelan nga parke ti pagillian nga Hapon nga no awagan da ket Yamashita Park a kas pakakit-kitaan da ti maysa nga bigbig-bigen da  nga Heneral ti Japanese Army nga awan sabali nga ni General Tomoyoki Yamashita, Commanding general of the Japanese 25th Army better known as the ``Tiger Of Malaya,`terrorised and looted  the whole South Asia, defeated the British in Singapore,  made his final stand in Bessang Pass, surrendred in Kiangan, Mountain Province, hang and died in Los Banos, Laguna as a Class A War Criminal.

Daytoy ti kadakkelan nga puerto iti pagillian nga Hapon nga ti pangunaen nga industria ket panagaramid ti makinarya ken pagaramidan kadagiti bapor nga pang komersial akas kadagiti higante nga kompanya ti Kawasaki Heavy Industries, Nippon Yesei, Mitsubishi Heavy Industries, Mitsui Heavy Industries ken dadduma pay, ditoy ti pakasarakan ti head quarter ti kadaakelan nga shipping company ditoy Japan, NYK (Nippon Yusei Keisha) dagitoy nga companya ti nagaramid kadagiti bapor de guerra nga nang raot ti pagillian nga Pilipinas idi maikaddua nga gubat ti lubong.  Dagitoy nga barko de guerra ket isuda ti maysa nga nangparmek ti depensa ti Pilipinas ken nagluganan dagidi soldado nga Hapones nga nagsanglad saddiay Davao Gulf, Panay Islands, Mindoro, Bataan, Lingayen Gulf, Caoayan & Vigan, Salomague Port in Cabugao, Curimao in Ilocos Norte  ken Aparri, Cagay-an. These are the initial landings of the Japanese Imperial Army under Gen. Homa Masaharu and his 14th Army, Dec. 8, 1942  when they invaded the Philippines, gapu ta dagitoy ti kakapsutan nga depensa militar dagiti Americano kadagidi nga tiempo.....ta ti ammo dagidi Americano ket agdiretso da nga agsanglad kadagiti lugar nga asideg iti siudad ti Manila akas diay Bataan...isu nga naisentro ti depensa tayo diay Bataan Peninsula.

Saludsod ?...no kasano nga na-ammuan dagiti Hapones no sadino ti kakapsutan wenno kapigsaan nga depensa ti pagillian nga Pilipinas kadagidi nga tiempo.....nabayag gayamen nga plano dagiti Hapon nga raoten ti Plipinas wenno agdeklara ti gubat contra ti Estados Unidos...dua nga tawen sakbay nga bumtak ti gubat ket adu gayam ti Hapon (OJW as in Overseas Japanese Workers nga gubat ti panggep nga saan nga panagsapul ti pagbiag) nga immay nagtrabaho wenno nagipatakder ti negosyo diay pagillian tayo.....segun ti panag-dam-damag ko kadagiti lal-lakay diay Toril ken Mati diay provincia ti Davao ket adu ti Hapon nga trabahador wenno negosyante saddiay aglalo kadagiti plantasyon ken factorya ti Abaca, (Manila hemp/rope) ken Tuna Fishing Company ken plantasyon ti pinya.....nalaing ken mana kigayyem da kano ken nasayaat da nga agpasweldo kadagiti trabahador nga Pilipino.....dida gayam ammo nga dagitoy nga Hapones nga trabahador ken negosyante ket immayda nang lim-limo (SPY) nga immay nang mapa ti Pilipinas no sadino ti kapigsaan ken kakapsutan nga depensa ken sariked-riked ti pagillian tayo.

Idi bumtak ti gubat ket soldado wenno opisyales da met gayam ti Japanese Imperial Army ket isuda ti nangi giya kadagidi immuna nga nag sanglad nga puersa ti Hapon.....adda ti panunot ko nga ti segondarya nga rason nga no apay nga pinili da diay Davao nga pagsangladan ken nagipatakderan da ti factorya ti Abaca, Tuna fishing.....ta ti tali nga Manila hemp/rope is one of the main exports of our country at that time and one of the main pruducers of the world.....daytoy nga tali ket kasapulan da unay kadagiti barko de guerra a kas mooring lines, rig lines ken cargo lines/net...kasapulan da met ti Tuna ta ammo tayon nga dagiti Hapon ket narawet da kadaytoy nga ikan nga aramiden nga Sushi wenno Sashimi...plus Pinya nga prutas nga pang Sinam-it wenno aramiden da nga Molasses nga aramiden da nga Alcohol.....ta addadanto pangbuludan da ti tured no madanon ti rupak ti kamauddian nga panawen ti gubat  ket ditoy to nga ma-ammuan no siasino ti agballigi.... no puersa ti kinasipnget kadagiti hapones nga immay nangkam-kam daytoy ay-ayaten tayo nga pagillian wenno puersa ti kinatan-ok kadagiti pilipino ken americano nga sida-daan nga mangdepensa ti democrasya ken ti ili dagiti pilipino nga inda timmaudan.

Seguro kadakayo nga kaban-bannuagan na idi gubat ket malagip yo nga adda maysa nga tailoring ken pag lakkuan ti lupot wenno tela diay Vigan sakbay nga bumtak ti gubat...segun ti estorya daydi tatang ket ditoy ti pag gatangan ti napipintas nga tela nga de lana wenno kattia ken pag padaitan ti napipintas nga terno.....iti nagan kano diay hapon nga sastre nga akinkukua ket Mr. Tanaka....nadayaw ken nalaing nga makigayyem kano daytoy nga Hapon...ngem maysa nga aldaw ket nangrikep met daytoy paglakuan ken sastrenan  ket saan da kano nga ammo no ayan nan...nagpukaw nga kasla asuk....lima nga bulan ti naglabas ket simmanglad dagidi Hapon diay Puerte, Caoayan ken Mindoro diay  Vigan.....maysa kadagiti immuna nga simmanglad nga opisyales kadagiti Hapon ket tay nalaing nga Sastre ken nalaka nga pag gatangan ti lupot nga awan sabali nga ni ``Gayyem`` nga  Mr. Tanaka....sabalin nga Mr. Tanaka daytoy ta nakauniporme metten ti uniporme ti soldado nga Hapon...ket adda pay ketdin kanon Pistola nga nakabitin diay sibet ken adda pay Samurai nga armas nan....gayam maysa  nga Major nga opisyal ti Japanese Imperial Army daytoy gayyem nga nalaing nga sastre.

Segun ti estorya dagitay lal-lakay nga taga Vigan ket adu kano nga biag ti sinalbar ni Major Tanaka diay Vigan bayat ti panawen ti gubat...(nagasat dagitay nagpadait ken suki na ti lupot ) adda ti panunot ko nga pinili dagidi Hapon nga sumanglad diay Lingayen, Vigan ken Salomague, Currimao ken Aparri, ta nakapsut ti depensa kadagitoy nga lugar kadagidi nga tiempo....ta nalak-laka da laeng alikub-kuben ti parte ti ammianan ti Luzon ken nalaka da laeng nga patinnagen ti Ciudad ti Baguio nga Summer Capital ken Rest and Recreation city ( R & R)) dagitay puersa ti Americano ken macontrol danto dagitay pag minaan ti balitok diay Montaniosa....petsa ti Anuebe ti Abril   ket natnag diay Bataan, makabulan pay ti napalabas ket natnag met diay Corregidor (“The Rock”)....sakbay nga natnag diay Bataan ken  Corregidor ket  nadutukan ni Gen. Jonathan Wainright nga mangidaulo kadagiti puersa tayo ket  naglibas ni General MacArthur agraman familya nga napan diay Melbourne, Australia nga dalan to ti pangisaganaan na ti puersa ken sariked nga innanto panang subbot ken panangwaya-waya ti Pilipinas kadagiti narungsot nga Hapones ... kastan to metten ti  panangtungpal nanto tay kari na ti intero nga Pilipinas ti innanto panagsubli ....I SHALL RETURN...nga nangted ti nam-nama ken tangken ti pakinakem bayat ti intayo panangsango ti kinadankok ken kinarungsot dagiti Hapones.

Dangadang ken Rupak diay Bussawit (Magsingal Guerillas Ambushed Japanese Troops) Sakbay ti Liberation

Arinonos ti gubat, asidegen ti Liberation... ket pumigsa kano ti resistansiya dagiti Guerilla tayo nga binukel dagitay panglakayen ken dagitay ex-Bataan nga soldado tayo nga kaillian...indaulluan dagidi Lelong Ex-Mayor Policarpio Jurado, Ex-Mayor Lelong Candido G. Tolentino, Lelong Ex-Mayor Froilan Tolentino, (agdama nga military mayor idi tiempo ti Gubat ), Ex-Mayor uliteg Juanito Tolentino and his younger brother Roming, Lelong Emillio Guerrero, Manong Angel Cortez, Maestro Canuto (Utong) Farinas, Maestro Terrenal, Tante Acebedo, apo Eugenio Pascua, tatang Rico Farinas, lelong Gaspar Unciano, tatang maestro Biendo Tipon ken dadduma pay, dagitoy met ti sumaganad kadagitay soldado tayo nga Ex-Bataan...Mariano Ulibas of San Ramon (Philippine Constabulary), Mariano Ceria of Patong (Philippine Army) Adriano Gonzales of Bantay Buneng, Manzante (Philippine Constabulary), Douglas Ulibas of San Clemente (Philippine Army), Mariano Usana of Patong (Philippine Army), Lolong Lira of Arinaya (Philippine Scout), Cipriano Viloria of Kamiring, Cabaroan (Philippine Army),  Mariano “Bataan” Ugalino of San Clemente (Philippine Army) Douglas Ulibas, (Philippine Army) ken dadduma pay ta saan ko met nga malagipen dagitay dadduma nga nagan nga inestorya daydi uliteg Mariano Ceria no panawen ti pugon ti tabaco....kasta met kadagitay lallakay nga nagserbi nga bolomens idi panawen ti gubat maysa kanniada ket daydi uliteg Iroy Oandasan.

Dagitoy Guerilla tayo ket nag kampo da kano diay bangkag mi diay Ban-bannit, nga nangsanayan da kadagiti bolomen....iggem ti bislak ti akin kannigid nga ima ken bato ti akin kanawan ket daytan ti marcha nga left and right nga nagbalin nga bislak.....bato tunggal maipukkaw ti forward march nga commando..... maysa nga aldaw ket adda simmangpet nga “Pasa Bilis” nga nakakabalyo nga taga Lao-ingen, Santo Domingo ket adda indanon na nga mensahe nga naggapu ken Major Walter Cushing (maysa nga minero nga Americano sakbay ti gubat) ket nagsaad kadaytoy nga mensahe nga mapanda sabaten dagitay armas nga isanglad ti dua nga submarino diay Apatot, San Esteban ken Sulbec, Narvacan...dagdagus nga nagrubbuat kano daydi Lelong Carpio ken Lelong Candido kaddua da ti sumag-mamano nga Guerilla tayo...nagkabalyo da kano nga napan diay San Esteban ken dagidi dadduma ket napan da diay Puro ket naglugan da ti biray (dagitoy nga armas ket nagggapu diay Australia nga nagbibingayan dagiti naduma-duma nga bunggoy nga Guerilla iti Ilocos Sur.

No makapasyar kayo diay ancestral house da manong Ex-Vice  Mayor Maning Jurado ket makitayo dagitay ladawan nga naipadakkel  nga na-ala idi awaten da dagitoy nga naduma-duma nga armas ken bala nga kaddua da daydi Capitan ti Submarino ken dagidi Tripulante a kas met ken ni Major Cushing ken dagitay kaddua na nga Americano agraman dagitay kailian tayo nga Guerilla nga simmurot nga napan simmabat....naduma-duma ken medyo nalabon  kano nga armas ti nakaibatogan dagitay Guerilla tayo nga taga Magsingal akas...Thomson ken Greese assault sub machine guns, Cal. .30 M-1 Garrands, Automatic Carbines, maysa nga .30 Caliber Machine gun, Browning Automatic Rifles ken nawadwad nga .45 caliber pistols ken .38 revolvers , adu nga kahon ti naduma-duma nga bala, sumagmamano nga largabista  ken sumagmamano nga kahon ti sigarilyo nga Lucky Strike ken Camel, lighters nga Zippo Chewing Gums ken Chocolates.....inyawid da dagitoy nga armas ken abasto diay Magsingal...pinag guddua da nga grupo...diay maysa nga grupo ket nagna diay kaban-bantayan ket diay maysa ket naglayag da diay bay-bay nga naglugan ti biray (skippered by Apo Estanislao Torricer of Puro Pingit.

Segun ti estorya daydi lelong Adriano ket daydi kano Coronel Peralta nga taga Santa ket nangipabulod ti walo nga kakabsat nga Itneg nga pasurot na nga mangigiya kadagidi bunggoy tayo nga magna diay kabanbantayan nga agawid diay Magsingal....kaasi ni apo Dios ket naisangpet dagidi nga armas diay Magsingal nga awan ti dakes nga  napasamak.

Apag sangpet da diay Magsingal ket adda simmangpet nga mensahe nga naggapu ken Major Cushing  ket adda bilin nga ruggianen dagiti guerilla tayo nga isabotahe dagitay  poste wenno linya ti komunikasyon dagiti Hapon…dinutukan daydi apo lelong  Carpio  Jurado daydi tatang Tante Acebedo nga mangidaulo daytoy nga mission....bale uppat da kano.....napigsa kano ti tudo kadaydi nga malem ket inuli da daydi poste diay dayaen tatta ti DCUMS  ket pinutol da daydi linya ti telepono ngem awan kano pay ti maysa nga oras ket adda kano maysa nga Hapon nga immuli diay poste ket insilpo na kano daydi alambre ti linya ti telepono....gayam agpal paliiw dagidi bunggoy da tatang Tante diay kumbento (St. Wiiliam’s itan)... sinarakusok kano daydi Tatang Tante diay napigsa nga tudo (naka bistukol ken naka annanga) ket simmirok diay poste ket pinaltogan na daydi Hapon ket natinnag kano nga kasla kalog nga niog ...inulod da daydi bangkay nga insakay ti calesa nga napanda imbelleng diay abot ti anawang diay Borobor...(daytoy ti gapuna nga imbalod dagidi Hapon dagidi napan nakimisa diay uneg ti simbaan ti tallo nga aldaw....pagsayaatan na laeng ket adda simmangpet nga surat nga dimmanon  kadagiti Hapon no sadino  nga masarakan daydi bangkay....ket ka-asi ni apo Dios ket pinalubusan da met laeng dagidi kaillian tayo nga awan dakes a napasamak )....medyo bassit kanon ti nabati nga soldado nga Hapon ti natedda diay garisson diay presidensiya ta naipatulod da diay Baoang ken San Fernando, La Union nga manglapped kadagiti puersa ti liberation army dagiti Americano.

Tallo  nga aldaw  ti naglabas ket nangisayangkat ken nagplano dagitoy guerilla tayo ti maysa nga ambush wenno panangtambang diay Bussawit kontra kadagitay kabusor....inuray da daytay bagon ti hapon nga naggapu diay Vigan nga mapan agrasyon ti abasto da  diay garisson diay presidensiya....nag guddua nga grupo dagitoy guerilla tayo...maysa diay main ambushed force diay kurba diay Bussawit ken maysa nga Blocking Force diay ammianan ti camposanto nga manglapped no kas pagarigan addanto (ayuda) reinforcement dagiti Hapon nga mangtulong kadagitay kadduada diay Bussawit.

Apag kurba kano diay bagon ken kotse dagidi Hapon ket napasabtan nga dagus ti 30. caliber nga machine gun ket nag rupike dagidi naduma-duma nga armas dagitay guerilla tayo....na-awan ti direction daydi bagon ken kotse ket naidungpar da diay sagayadan ti bantay ti banda na ti daya ket intuloy latta dagidi guerilla tayo ti nangpungtil kadagidi Hapon inggana awanen ti nabiag kaniada....saan kano man laeng nga nakapag paputok dagidi Hapon gapu ta nasayaat ti puesto dagidi guerilla tayo ta adda da diay rangkis diay kurba ti Bussawit diay banda na tatta ti dalan nga mapan diay Mag-agal  ken batog diay talon daydi tatang Sitong Luczon.... awan kano ti pamael dagiti kalaban  kadagidi napipigsa ken moderno nga armas dagitay guerilla tayo.....katorse nga soldado ti Hapon ti naressay kadaydi nga rupak ket awan narsing wenno nasugatan kadagitay puersa tayo.....sumagmamano kano nga armas dagidi Hapon ti naurnong  dagidi buyot tayo ken tay kapigsaan kano ket tay tallo nga JAPANESE WOOD PECKER nga Light Machine Gun (daytoy nga armas ket magasine fed nga ti magasine na ket adda diay rabaw na nga adda tri-pod na...while the allied forces used the BAR (BROWNING AUTOMATIC RIFLE ) makaisem ken makasiyodot kano dagidi guerilla tayo ta ti abasto nga karga kano diay bagon ket sako-sako kano nga karabasa, rabanos ken tangkoy.....pakakitaan laengen kumapsot ti puersa dagiti kabusor ken agkirangen ti abasto dagiti kalaban.

Husto tay patta-patta dagitay guerilla tayo nga addanto ayuda (reinforcement) nga mapan mangtulong kadagitay kakaddua da wenno mangammo no annia nga gapu dagiti kanalboong nga manggeg diay ili.....naka foxhole dagidi guerilla tayo ti banda na ti daya ken nakasagana da kanon.......apagdanon dagidi Hapon diay abagatan ti camposanto (diay batog ti  nagrebkan ti bodega ti tabako ni apo Bingbong  Crisologo) nagbusi daydi dua nga Browning Automatic Rifles nga iggem kano daydi lelong Adriano Gonzales ken uliteg Mariano Ceria ket dag-dagus nga nadaleb ti uppat  nga Hapon ken sinabayan  ti awan sarday nga putok dagiti guerilla tayo, nalpas ti beinte nga minutos nga rupak ket naidasay ti walo nga bangkay ti kalaban diay tengga ti kalsada.....ti ammo dagidi buyot tayo ket naibusen dagidi Hapon ngem adda gayam kaddua da nga pito nga reinforcement nga nagna diay waig (Katabeng Brook ...as in Karayan B.) ket simmalpot da diay likod ti balay tatta daydi tatang Otting Urcia nga saan nga napak-pakadaan dagidi guerilla tayo.....nasayaat kano laeng ta na-alibtak ti mata dagidi kakabsat nga Itneg nga buyot daydi Coronel Peralta (impabulod na nga nangi giya kadagidi guerilla tayo idi nagawid da nga naggapu diay San Esteban ) ket sinag gaysa da kano nga pinungtil dagiti kalaban ngem adda kano uppat nga Hapon nga sumarakosok kadagidi bala ket naki asideg kadagiti guerilla tayo ket nasabali ti laban nga nagbalin kano nga  hand to hand combat ken fix bayonet.....nalaing kano ti gabbo dagidi hapon ngem nalalaing kano met dagidi kakabsat nga Itneg ti rinnamas ken binnagsol maysa nga kabsat nga Itneg ti naidasay ngem awan latta ti gasat dagidi uppat nga Hapon ta kinuton met dagitay Bolomen.

Dua nga Pasamak idi Liberation ( Panangisalbar ti Maysa nga Gayyem ken Iliw ti Ili nga Nakayannakan)

Madama kano nga mangrab-rabong daydi tatang Jose Udarbe diay kinawayanan diay Barikir (ex-Hawayano from San Ramon ) ket adda kumaradikad nga eroplano nga nababa ti tayabna nga agas-asuk kano ket pagammuan ta adda timmappuak nga piloto nga nagparachute ket sim-madsad diay kinawayanan...tinaray kano daydi tatang Jose nga napan kinita diay nagdissuan na ket nasarakan na daydi Americano nga piloto nga adda kano sugat diay ulo na nga makaisem idi makita na daydi tatang Jose ket ti immuna kano nga sinao daydi tatang Jose ket “VICTORY JOE” ket palalo kano ti isem daydi piloto.....tinulungan kano daydi tatang Jose nga nangakas daydi parachute ket pinasagad na kano daydi piloto nga intulod diay Bam-bannit nga kampo dagitay guerilla tayo ket intulod da kano diay Lao-ingen sakbay nga iyawat da kadagitay Americano nga naggapu diay Camp Spencer diay Balaoan, La union.....segun ti estorya ket naggapu daydi eroplano nga napan nang bomba kadagitay dua nga transport ship ti Hapon diay Solot-solot ngem natamaan ti anti-aircraft guns dagiti Hapon, grado sais nak idin ti elementarya , idi impakita kanniak daydi tatang Jose ti maysa nga daan ken dumuyaw nga sobre nga surat nga naggapu diay Galveston, Texas a kas panagyaman daydi Piloto ken tatang Jose ken kadagidi guerilla tayo nga nangtulong kanniana idi kallabes nga gubat.

Panawen ti liberation ket adu kano nga Americano ti nagpa-ammianan nga mapan mangwaya-waya diay Gabo Airport (atiddog kano nga convoy ti nadumaduma nga lugan ti militar )....maysa kano kanniada ket daydi Col. Magdaleno Tomaneng (older brother of Tatang Pedro Tomaneng nga opisyal ti U.S. Army nga naglanding diay Lingayen.....idi kan makadanon diay sango ti simbaan tayo ket impasardeng na kano daydi lugan da nga amphibian ket nag manniobra nga agawid diay balayda diay daya nga magna kadaydiay dalan tatta diay nagbaetan ti Simbaan ken Saint Williams...iti ganat ken iliw na nga maka dagas diay balayda ket nadungpar da diay bakod nga akin ammianan  ti patio diay simbaan tayo...isu met laeng nga idi ubingak ket adda dakkel nga rekkang na diay bakod ti patio.

PANAGYAMAN NGA NAGGAPU TI NUMO NGA BIANG
PORT SUEZ ANCHORAGE, RED SEA
SUEZ CANAL, EGYPT
4th of July

Rinuggiak nga sinurat daytoy nga piesa idi simmangpet kami diay puerto ti Yokohama, Japan (June 12) ket panagkitak ket mapinal ko daytoy nga sinurat ko itatta nga rabii ditoy Red Sea , Port Suez nga wangawangan ti agdin-dinamag nga Suez Canal ditoy Egypt, annia ketdin ta kasla pas pasarak ta dagitoy nga dua nga petsa ket aldaw ti waya-waya ti pagillian tayo nga Pilipinas......segun ti innak panagbasbasa kadagiti pagiwar-warnak ket daytoy nga rason no apay nga nagbalin nga June 12th ti aldaw ti independencia tayo (adda laok na nga pulitika ) daydi agdama nga presidente tayo idi nasapa nga 1960`s (pugtuan yon...no mapugtuan yo ket isu met ti ammok ) ket bimmisita diay Estados Unidos ket ti maysa nga schedule na ket makipag kita ken apo Dios alluad na nga Presidente John F. Kennedy ngem iti maudi nga kanito ket saan nga natuloy daydi nga pinakisinnarak tay day-dayawen tayo nga Presidente ken ti Presidente ti Estados Unidos gapu ta kasag sagan ti issue daydi Cuban Missile Crisis and Naval Blockade.....adda kano pay laeng diay eroplano diay tangatang daydi Presidente tayo nga agawid diay Manila ket nangitennag  ti maysa nga Presidential Proclamation nga maiyalis ti aldaw ti waya-waya ti pagillian nga Pilipinas from July 4th to June 12.

Binaelak nga pinagsusurot ken sinurat daytoy nga estorya gapu ta diak kayat nga mapukaw ken malipatan dagiti kina tured dagidi guerilla tayo nga nangibayog ti ili tayo nga Magsingal idi panawen ti maikaddua nga gubat, sapay koma nga dagitoy nga kinatured nga impakita dagidi kaillian tayo ket naimula ken maitan-ok iti paset ti nabaknang nga estorya ti ili tayo....dalan to met nga inspirasyon ti sumaruno nga henerasyon wenno kaputotan.

Idaton ko daytoy nga sinurat ko ti sangkaillian ket sapay koma nga daytoy bassit nga nabaelak ket agbalin nga baton lagip dagidi nagawan nga ay-ayaten tayo nga sidadaan nga mangibuwis ti biag da gapu laeng ti ayatda ti ina nga daga nga nakayannakan ken kasta met ti panangi tan-ok da diay tallo nga maris ti bandera tayo nga Pilipinas.

No mampay awan dan ditoy lubong ket alaek man daytoy nga gundaway ti innak panagyaman ken panangidaton daytoy nga sinurat ko kadagiti amin nga nagserbi nga kaillian tayo idi gubat nga maikaddua aglalo kadagitoy sumaganad nga agkakabsat nga asideg ti rikna ditoy pusok.

Caridad G. Tolentino maysa nga Parmaciutika idi panawen ti gubat nga akin kukua diay Farmacia Caridad....isu ti nagbalin nga Medics kadagidi guerilla tayo ket amin kano nga linaon diay botica na nga agas ket inaramat dagidi guerilla tayo diay Bam-bannit aglalo diay agas nga Quanine nga pangkontra ti malaria.....Maria G. Tolentino, agdama nga Supervisor ti eskuela ti publico diay ili tayo...uray kano kairot ti gubat ket intuloy na kano latta ti nagisur-suro kadagidi ub-ubbing diay Baquitan, Mayor Macario G. Tolentino, Mayor 1941-+ idi rug-rugi ti gubat nga pinatay ti Hapon ken marahapon, Mayor Candido G. Tolentino 1952-+ nga maysa nga nangidaulo ken nangbuangay ti guerilla movement diay ili tayo, Dr. Mariano G. Tolentino (surgeon) the first Filipino Director of the Philippine General Hospital ( PGH ) in Manila appointed by the Americans in 1940...he died in the line of duty during the bombing raid of the city by the Japanese kasta met ken daydi Mayor Juanito Tolentino 1963-1971  nga maysa nga nangidaulo ken nangbuangay kadagiti guerilla tayo....inunaan nga anak daydi apo Mayor Macario G. Tolentino…Maibagak ngarud itattan  nga maysa nak nga  sagibsib wenno apo  kadagitoy nga agkakabsat ta maikatlo nga inunaan da nga kabsat nga babai ti nanang ti tatang ko nga daydi Dios ti alluad na nga Francisca Guerero Tolentino..... ken dagitoy ti sumaganad nga appoda nga na-ayat nga bumisita ditoy MVP Jonathan Tolentino, Glenn Tolentino, Rosalier Tolentino, Alex Tolentino, Henry Tolentino, Macario “Macky” Tolentino, Claudette Tolentino, Minie Tolentino Quilala, Faustino Tomaneng  ken Doctora Melissa Tolentino Singson.

Wen  adu ti matikaw no apay nga dua ti petsa  ti waya-waya ti pagillian tayo (June 12th or July 4th)  maysa laeng ti masaok nga dagitoy nga dua nga napateg nga aldaw ti pagillian tayo,  pareho laeng nga aldaw ti intay panang big-big ti kinamaingel wenno kinatured dagidi bannuar tayo nga nangibuwis ti biagda gapu laeng ti ayat da ti BANDERA KEN PAGILLIAN TAYO NGA PILIPINAS......”ANG MAMATAY NG DAHIL SA IYO”.......................JUNE 12th or  JULY  4th (chose the best answer)…NARAGSAK NGA ALDAW TI WAYA-WAYA.


To my dear readers:


No adda man nalipatak wenno kamali kadagiti sumaganad nga pasamak nga naisurat ko ket dakayo koman ti mangiyaros, ta adu nga tawenen ti naglabas kadaydi naudi nga panangestorya da kanniak...Agyamanak kadagita an-anus yo ken pannaka awat yo ti numo ti biang…Cheers!